การพัฒนาระบบฐานข้อมูลเพื่อติดตามเฝ้าระวังความขัดแย้งและความรุนแรงไม่ว่าในสถานการณ์และพื้นที่ใด ๆ  เป็นแนวคิดที่เพิ่งเกิดขึ้นในยุคหลังสงครามเย็นเพื่อช่วยในการจัดการความขัดแย้งและสร้างสันติภาพ ในกรณีของประเทศไทยแล้วยังถือเป็นสิ่งใหม่ และมีการริเริ่มและพัฒนาอย่างจริงจังมากขึ้นเมื่อเกิดสถานการณ์ที่มีความจำเป็นเฉพาะ ดังเช่นกรณีที่มีการปะทุขึ้นและการขยายตัวยกระดับของเหตุความรุนแรงในพื้นที่ชายแดนภาคใต้ซึ่งครอบคลุมจังหวัดปัตตานี จังหวัดยะลา จังหวัดนราธิวาส และสี่อำเภอของจังหวัดสงขลาในปี พ.ศ. 2547 เหตุการณ์ดังกล่าวมีผลกระทบอย่างมากต่อนักวิชาการ ผู้ปฏิบัติ และผู้กำหนดนโยบาย ซึ่งต่างก็พยายามแสวงหาเครื่องมือที่เหมาะสมเพื่อช่วยในการประเมินวิเคราะห์สาเหตุและผลกระทบของความรุนแรงที่มีความต่อเนื่องยาวนานและยังไม่มีทีท่าว่าจะยุติ การเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบและปราศจากอคติเกี่ยวกับความขัดแย้งที่รุนแรง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการคัดเลือกข้อมูลที่เกี่ยวข้องแสดงให้เห็นทั้งในมิติแห่งพื้นที่ (Space) และห้วงเวลา (Time) จึงเป็นประเด็นสำคัญต่อการพัฒนาเครื่องมือทางนโยบาย และองค์ความรู้ทางวิชาการเพื่อให้ได้มาซึ่งการวิเคราะห์สถานการณ์ เพื่อค้นหาทางออกที่จะยุติความขัดแย้งโดยใช้วิถีทางสันติ

    ฐานข้อมูลได้สะท้อนให้เห็นความเกี่ยวพันกันระหว่างการมองเห็นด้วยภาพและความรู้ ดังนั้นข้อมูลลักษณะนี้จึงมีความหมายมาก รูปธรรมของความสัมพันธ์ดังกล่าวต้องผ่านกระบวนการสร้างข้อมูล การพัฒนาเป็นฐานข้อมูลที่เป็นระบบและพัฒนาการของวิธีการนำเสนอด้วยภาพที่มีความละเอียดทั้งมิติภาพ เวลา และสถานที่ ฐานข้อมูลเพื่อการเฝ้าระวังความรุนแรงในจังหวัดชายแดนภาคใต้จึงมีจุดเด่นที่ทำให้เห็นกระบวนการดังกล่าวอย่างชัดเจน การใช้ระบบข้อมูลมีความสำคัญในการเป็นตัวช่วยในการแก้ปัญหาความขัดแย้งและความรุนแรงที่ก่อหายนะต่อชีวิตและทำลายการพัฒนาทางเศรษฐกิจสังคม น่าสนใจที่ว่าเป้าหมายการพัฒนาเพื่อความยั่งยืน (SDGs) ยังได้รวมเอาการส่งเสริมสังคมที่มีสันติภาพและการอยู่ร่วมกันด้วยความหลากหลาย มีเป้าหมายเพื่อที่จะลดความรุนแรงทุกรูปแบบและการตายที่เกี่ยวกับความรุนแรงดังกล่าวในทุกสถานที่อย่างมีนัยสำคัญ เพื่อแก้ปัญหาความขัดแย้ง ความเปราะบางอ่อนแอและสามารถวัดความก้าวหน้าได้ ดังที่ปรากฏ ใน SDG 16.1 การแก้ปัญหาตามประเด็นความยั่งยืนของเป้าหมายดังกล่าวจำเป็นต้องมีเครื่องมือที่วัดและติดตามร่องรอยของความรุนแรงได้อย่างชัดเจนและแม่นยำ ระบบฐานข้อมูลการเฝ้าระวังและติดตามความรุนแรงจึงเป็นหนึ่งในเครื่องมือดังกล่าว

    ระบบแบบนี้จะรวมเอาทั้งเครื่องมืออันหลากหลายที่สร้างข้อมูลเชิงปริมาณเกี่ยวกับความรุนแรงซึ่งได้มาจากฐานข้อมูลความขัดแย้งด้วยกำลังอาวุธ ตลอดจนถึงการสังเกตการณ์ความรุนแรงแบบต่าง ๆ ดังเช่น ปัญหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้นหลายแห่งในโลก และอาชญากรรมในลาตินอเมริกาและแคริเบียน เป็นต้น เครื่องมือติดตามเฝ้าระวังความรุนแรงถูกนำมาใช้เพื่อวัดความก้าวหน้าในการลดความรุนแรงและบอกให้ประเทศต่าง ๆ ใช้ความพยายามในการแปรเปลี่ยนความขัดแย้งไปสู่สันติภาพ ด้วยเหตุผลดังกล่าว ในระดับสากล ได้เกิดสถาบันทางวิชาการระดับโลกที่มีความเชี่ยวชาญในเรื่องระบบฐานข้อมูลเกี่ยวกับความขัดแย้ง เช่น Uppsala Conflict Data Project (UCDP) ของ Uppsala University ประเทศสวีเดน (Sundberg & Melander, 2013) Armed Conflict Location and Event Dataset (ACLED) สหรัฐอเมริกา (Raleigh, Hegre, & Karlsen, 2010) และ ฐานข้อมูล UCDP/PRIO Armed Conflict Dataset ของ Peace Research Institute Oslo (PRIO) ประเทศนอร์เวย์  สถาบันเหล่านี้ได้พัฒนาข้อมูลเฝ้าระวังเหตุการณ์ความรุนแรงในระดับโลกและมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับในมาตรฐานและความน่าเชื่อถือทางวิชาการ

    นอกจากนี้ การพัฒนาทางวิชาการที่สำคัญอย่างยิ่งอีกประการหนึ่งที่สามารถดำเนินการควบคู่ไปกับการพัฒนาระบบฐานข้อมูลเพื่อติดตามเฝ้าระวังความขัดแย้งและความรุนแรง คือ ความพยายามในการเชื่อมโยงและประสานการทำงานของหน่วยงานที่ทำงานด้านฐานข้อมูลซึ่งมีต่างคนต่างทำงานเฉพาะประเด็นของตน มาสู่การสร้างเครือข่ายและความเข้มแข็งทางวิชาการของผู้เชี่ยวชาญด้านความรุนแรงและความขัดแย้งเพื่อร่วมกันพัฒนาองค์ความรู้จากฐานข้อมูลต่างๆ อย่างเป็นระบบและสร้างผลกระทบเชิงบวกและร่วมกันสร้างสรรค์เครื่องมือและวิธีการเชิงรุกต่อการแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวเนื่องจากความขัดแย้งและความรุนแรงในสังคมได้

    ดังนั้น การสร้าง “ศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง (Hub of Talents on Violence and Conflict Monitoring)” ในประเทศไทยจึงมีความสำคัญยิ่ง เพื่อสร้างโมเดลในการพัฒนาฐานข้อมูลแบบบูรณาการ พัฒนาทีมฐานข้อมูลและห้องปฎิบัติการฐานข้อมูลบูรณาการ พัฒนาผู้เชี่ยวชาญที่ใช้ข้อมูลอธิบายความเป็นจริงในพลวัตเหตุการณ์ที่สามารถแสดงให้เห็นภาพทางภูมิศาสตร์ในมิติของเวลาและแสดงให้เห็นอย่างเป็นรูปธรรมอย่างมีปฏิสัมพันธ์กัน (Interactive Database) รวมทั้งเร่งการขยายและยกระดับไปสู่ฐานข้อมูลเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งในระดับประเทศ โดยความร่วมมือกับสถาบันวิชาการในส่วนกลางเพื่อร่วมมือในการพัฒนาฐานข้อมูลแบบเดียวกัน เช่น ฐานข้อมูลความขัดแย้งที่พัฒนาโดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) และฐานข้อมูลความรุนแรงที่พัฒนาโดยสถาบันเอเชียศึกษา แห่งจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย นอกจากนี้จะขยายและยกระดับความร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญต่างประเทศ เช่น ขยายความร่วมมือแลกเปลี่ยนทางวิชาการและเทคนิคกับ Uppsala Conflict Data Project (UCDP) ของ Uppsala University ประเทศสวีเดน และ Armed Conflict Location and Event Dataset (ACLED) ประเทศสหรัฐอเมริกา รวมทั้งองค์กรระหว่างประเทศ เช่น ธนาคารโลก (World Bank Group) ซึ่งเคยมีความร่วมมือทางวิชาการอยู่แล้ว (Jitpiromsri, 2017)เป้าหมายสำคัญก็คือสร้างศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญ (Hub of Talents) ด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งในภาคใต้ ในระดับประเทศ และระหว่างประเทศ

 
About HMVC
    The ‘Talents Hub’ is the center of experts who have specialized expertise on the advanced research and capabilities to develop research products and personnel with special knowledge on violence and conflict monitoring in the country and in the region of Southeast Asia. The Institute for Peace Studies (IPS) of Prince of Songkla University has developed his ‘Talents Hub’ under direct support of the National Research Council of Thailand (NRCT). The project on hub of talents plans to fully develop the knowledge center about violence and conflict monitoring at the national and regional level. It is supposed to have the credible knowledge internationally acceptable to find solutions of violence and conflict based on knowledge and database about conflict. The center’s mission would also to develop the strong network with the international academic centers of peace, conflict and violence databases. The hub itself has to create and maintain the robust conflict and violence database at the national and regional level. Exchanging academic activities concerning peace, conflict and violence at the national and international level is one of the crucial tasks of the Talents Hub.

• พัฒนาศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้และมีทักษะด้านการวิจัยในระดับสูงด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งในประเทศไทย ให้มีการรวมกลุ่มที่เข้มแข็งและครอบคลุมหลากหลายสถาบัน/หน่วยงาน โดยมีข้อมูลของผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยในฐานข้อมูลอย่างครบถ้วน
• พัฒนาและขยายเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยที่มีทักษะสูงจากทั้งในและต่างประเทศ ให้เกิดเป็นการเชื่อมโยงเชิงบูรณาการของศาสตร์/องค์ความรู้และเครือข่ายด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง
• รักษาและพัฒนาระบบฐานข้อมูลและการจัดการฐานข้อมูลที่มีอยู่แล้วให้ยกระดับศักยภาพเป็นศูนย์เครือข่ายข้อมูลและการวิจัยความขัดแย้ง ศูนย์ผู้เชี่ยวชาญและความรู้ในการติดตามความรุนแรงและความขัดแย้งในประเทศไทยและนานาชาติ

    แผนงานที่ 1 รวบรวมข้อมูลผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยที่ทำงานด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งในประเทศไทย และต่างประเทศ 
จัดทำเป็นแผนที่ผู้เชี่ยวชาญด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งที่แสดงผลให้เห็นว่ารายละเอียดของผู้เชี่ยวชาญในด้านต่างๆปรากฏบนแผนที่โลก

   แผนงานที่ 2 แผนความร่วมมือทางด้านวิชาการและการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง
ดำเนินการบริหารจัดการอำนวยความสะดวกให้กับเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญ รวมไปถึงการจัดตั้งคณะทำงาน ซึ่งประกอบไปด้วยผู้เชี่ยวชาญของไทยและต่างประเทศ เพื่อสร้างแผนความร่วมมือทางด้านวิชาการและการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง

    แผนงานที่ 3 จัดประชุมแลกเปลี่ยนและถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งให้กับเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยที่มีทักษะสูงจากทั้งในและต่างประเทศ 
ศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งจะดำเนินการจัดการประชุมวิชาการระดับนานาชาติเพื่อแลกเปลี่ยนและถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งให้กับเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยที่มีทักษะสูงจากทั้งในและต่างประเทศ และการจัดหากลไกสนับสนุนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และเพิ่มพูนทักษะการวิจัยและองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องให้เป็นไปอย่างต่อเนื่องและเชื่อมโยงเชิงบูรณาการกับศาสตร์ องค์ความรู้ ประเด็น พื้นที่ และเครือข่ายด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งได้

    แผนงานที่ 4 พัฒนาฐานข้อมูลเฝ้าระวังที่มีอยู่แล้ว เพื่อให้ขยายตัวและมีศักยภาพเพิ่มขึ้น
พัฒนากลไกการจัดการฐานข้อมูล การประสานงานร่วมมือกันระหว่างหน่วยงานในด้านข้อมูลและฐานข้อมูล และการพัฒนาความรู้ด้านนี้ของเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญฯ โดยศูนย์ฯ จะจัดให้มีการเสริมศักยภาพผู้เชี่ยวชาญและนักวิจัยในเครือข่ายในด้านการพัฒนาระบบกลไกการจัดการฐานข้อมูลและระบบการบริหารจัดการองค์ความรู้ โดยศูนย์ฯ จะมีการรักษาและพัฒนาฐานข้อมูลฯ ที่มีอยู่แล้วและร่วมมือกับศูนย์ข้อมูลของสถาบันอื่น เช่น ศูนย์มานุษยวิทยาสิริธร (องค์การมหาชน) ฯลฯ เพื่อร่วมกันพัฒนาระบบฐานข้อมูลเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้งในระดับชาติใน platform ร่วมกัน และร่วมมือกับ Department of Uppsala University ประเทศสวีเดน ซึ่งเป็นสถาบันวิชาการชั้นนำระดับนานาชาติที่จัดทำฐานข้อมูลความขัดแย้งรุนแรงจากทั่วโลกของมหาวิทยาลัยอุปซาลา (Uppsala Conflict Data Program - UCDP) ซึ่งเป็นที่ยอมรับทั่วโลกในการจัดการฝึกอบรมเพื่อเสริมสร้างศักยภาพให้กับศูนย์ฯและเครือข่าย 

    แผนงานที่ 5 การปฏิบัติด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง ได้แก่ การจัดประชุม Conference และ International conference  เพื่อเป็นการสื่อสารให้ความรู้เผยแพร่สู่สาธารณะ และการจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย

ชื่อ                                             ตำแหน่ง

รศ.ดร.บุษบง ชัยเจริญวัฒนะ               หัวหน้าโครงการ

ผศ.ดร.ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี             รองหัวหน้าโครงการ

ผศ.ดร.กุสุมา กูใหญ่                          ผู้ร่วมวิจัย

ดร.รุ่งรวี เฉลิมศรีภิญโญรัช                 ผู้ร่วมวิจัย

ผศ.ดร.สมัชชา นิลปัทม์                       ผู้ร่วมวิจัย

ดร.นิวดี สาหีม                                ผู้ร่วมวิจัย

ดร.รุสตั้ม หวันสู                              ผู้ร่วมวิจัย

นายสมเกียรติ จันทรสีมา                     ผู้ร่วมวิจัย

Professor Dr. Erik Melander             ผู้ร่วมวิจัย

Professor Dr. Isak Svensson             ผู้ร่วมวิจัย

Dr. Paul Wesley Chambers               ผู้ร่วมวิจัย

Professor Dr. Simon Hug                 ผู้ร่วมวิจัย

อ.ธรรมศาสตร์ โสตถิพันธุ์                     ผู้ร่วมวิจัยและผู้ประสานงานโครงการ

     สนับสนุนโดย

ศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญด้านการเฝ้าระวังความรุนแรงและความขัดแย้ง
สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ที่อยู่: 15 ถ. กาญจนวณิชย์ ต.คอหงส์ อ.หาดใหญ่ จ. สงขลา 90110 โทร: 074-28-9456